AMSTERDAM – Onlangs verzamelde zich een vijftiental belangstellenden in de werkplaats van Motortoer. SAM berichtte er al over in het bericht Workshop geluiddemping met Ted Haanappel. We gaan hier nog even iets dieper in op de praktijk. 

Ted geeft graag meer uitleg: “Bij de formule L = K : n staat L voor de lengte, n is het gewenste toerental en K is 4750, 6250 en 8250. Hoe hoger het getal K, des te langer de uitlaatbocht, des te meer positieve pulsen je hebt en des te soepeler wordt je motor. De gegevens komen rechtstreeks van Paul Klaver.”

Tuninggoeroe Ted Haanappel begint met het uitdelen van een lijst met verplichte literatuur, met auteurs als Gordon Blair, David Vizard, John Bradley en Paul Klaver. “Ik heb heus niets zelf bedacht”, zegt Ted. “Al in de jaren zestig bestond deze kennis. Ik heb gewoon veel gelezen, van alles uitgeprobeerd, gepraat met mensen als Paul Klaver en Jan Vos en er zelf diep over nagedacht.”

Ingenieur Paul Klaver is bekend in de motorwereld. In de jaren zeventig beschreef hij in Moto73 het maken van expansie-uitlaten voor tweetakten. Ted neemt in de workshop de viertaktmotor als uitgangspunt, “maar bij een tweetakt gelden dezelfde natuurwetten.”
Hij legt uit hoe de drukpuls van hete, gecomprimeerde uitlaatlucht op het ritme van de uitlaatkleppen heen en weer gaat. Daar moet je in meegaan en je moet er gebruik van maken, stelt hij. Een subtiel ‘krulletje’, een omgeschulpte rand aan het begin van een demperpijp, maakt al vele procenten verschil in de luchtstroming, de geluidsproductie en de vermogensontwikkeling.

Bij het begin van de uitlaatbocht gaat de uitlaatdiameter terug naar die van de klepzitting en aan het begin van de megafoon of uitlaatdemper gaat de uitlaatbuis bij Ted terug naar de diameter van de opening in de cilinderkop. “Ook dat beïnvloedt het verloop van de drukgolf van de uitlaatgassen.”

“Het is jammer dat je op een motor al snel gebrek aan ruimte hebt. Eigenlijk moet je na de uitlaatbocht een bufferkamer hebben van tien maal de cilinderinhoud en aan de inlaatkant een airbox van hetzelfde volume. Dat is niet te realiseren, maar je kunt een poging doen. Dat helpt! Hoe groter die kamer, hoe kleiner de demper die je nodig hebt.”

Ted gebruikt voortdurend zijn Moto Guzzi als levend voorbeeld. Op deze foto zie je hoe de diameter van de uitlaatbocht vlak voor de megafoon teruggaat naar die van de uitlaatpoort.

Geen dure materialen nodig

“De demper zelf maak je uit een buis van zo groot mogelijke diameter. Hoe korter en dikker, hoe efficiënter hij werkt. Zoek maar naar een compromis, dat er nog net goed uitziet. De buitenbuis voorzie je van een geperforeerde binnenbuis. Gebruik hiervoor plaat van 1 millimeter met gaatjes van drie millimeter. De tussenruimte vul je op met losjes aangebrachte dempingswol. Nee, niet met glaswol of pannensponzen! Het hoeft geen duur spul te zijn, maar je moet wel de juiste materialen toepassen. Als het goed is blijf je experimenteren, op zoek naar een optimale configuratie. En soms rij je het plat.”

In de uitlaatbocht van zijn Guzzi monteert Ted altijd een lambdasensor, met in het dashboard een aflezertje. Zo’n sensor is in de autohandel gemakkelijk verkrijgbaar en de in classic racekringen bekende Bert van de Zande maakt de digitale kastjes. “Hoe meer LED’s er aangaan, hoe rijker het mengsel is. Dan weet je waar je over praat bij het afstellen van je carburateurs. Met de benzine van tegenwoordig kan je niet meer afgaan op de kleur van je bougies. Gebruik in elk geval altijd de beste super van BP of Shell, of Firezone 102. In de rest zit allerlei troep.”

Voor wie wil gaan bouwen: van de lengte en diameter van bochten, kamers en dempers geeft Ted je graag standaardmaten en rekenformules door.

Tekst en foto’s Gijs van Hesteren

Literatuurlijst

Design and Simulation of Four Stroke Engines by Gordon Blair – isbn 0-7680-0440-3
Port & Flow Test Cilinderheads by David Vizard – isbn 978-1-934709-64-1
The Racing Motorcycle by John Bradley 1 and 2 – isbn 0951292927 and 0951292935
A Guide 1.1 Het Dell´Orto boek – te koop bij o.a Stein Dinse
Tuning BL’s A-series engines by David Vizard – isbn 085429-732-4
Praktisch Motorfietsboek by Paul Klaver – isbn 90-274-9686-2
Design of Racing and High Performance Engines – isbn 1-56091-601-x
Race Engine Technology, spring 2004, no 004
Cone Layout – programma om uitslagen te maken

Leveranciers

Kabel Zaandam – geperforeerde plaat en aluminium
Motorenco Beverwijk – alle denkbare materialen
HBM Machines